“Helpen met de handen op de rug. Oftewel, ondernemerschap en eigen initiatief stimuleren om duurzame resultaten te bereiken. Gezien de hedendaagse roep om eigen kracht, ondernemerschap en verandering, een interessante casus ook voor managers in Nederland” stelt Chris Zomerdijk in zijn casus (zie: https://www.managementsite.nl/ontwikkelingshulp-impact-casus ).
Daar ben ik het van harte mee eens. Ik herinner me dat ik meer dan twintig jaar geleden in de ouderenzorg steeds aan nieuwe collega’s en stagiaires vertelde: wij zorgen hier “met de handen op de rug” en dat betekent dat we onze cliënten aanmoedigen om zolang en zoveel mogelijk de eigen regie te blijven voeren. Ik noemde mijzelf destijds “de verlengde arm” van de cliënt.
Nu is de paradigmashift: “van zorgen voor naar zorgen dat”.
Iedere burger is door zelf- en samenzorg de ondernemer van zijn gezondheid en welbevinden met als duurzaam resultaat: kwaliteit van leven.
De schrijver stelt onderzoeksvragen die ik hieronder wil vertalen naar mijn eigen onderwerp, namelijk de (eerstelijns) zorg en welzijn.
Hoe realiseer je dit in een buurt, wijk of gemeente, na de stelselherziening per januari 2015 en met de gevolgen van de (financiële) crisis en bezuinigingen?
Hoe bereik je meer toegevoegde waarde met ontwikkelingsinitiatieven en hoe ga je om met taaie patronen?
Creëer ontmoetingsplekken waar vanuit spontane ontmoetingen, inspiratie en enthousiasme ontstaat.
De huisarts (of gezondheidscentrum) biedt een platform via de website met onderwerpen als gezond (op)voeden, gezond opgroeien en andere leefstijltips (voor alle levensfasen en omstandigheden). Dit kan simpel door de juiste, nuttige links aan te bieden. Alle gezondheids-, welzijns- en gemeentelijke voorzieningen/loketten zijn per gemeente of woonkern onderling gelinkt.
Ook enkele landelijke links (bijv. patiënten- en consumentenwebsites en platforms) voorzien in de informatiebehoefte. Inclusief vertalingen in voorkomende talen en een gesproken versie voor blinden en slechtzienden.
Er ontstaan steeds meer eerstelijns gezondheidscentra, van waaruit multidisciplinair kan worden samengewerkt met/tussen ketenpartners en (buurt)bewoners. Iedere burger is ingeschreven bij een huisarts. Huisartsen zijn familieartsen, zij kennen het hele gezin en de omstandigheden. Huisartsen kennen als geen ander de situatie in hun werkgebied; (oude) mensen met behoefte aan een beetje (extra) aandacht of gezelschap; werklozen op zoek naar een zinvolle benutting van tijd en capaciteit; lotgenoten/deelgenoten/buurtgenoten, die elkaar kunnen steunen, enz. Vanuit het idee van integrale zorg kan de huisarts verwijzen naar andere instanties/professionals of deze inschakelen.
Meer in oplossingen denken dan in onmogelijkheden.
De eerstelijns zorg kan inzetten op preventie van gezondheidsproblemen door (verwijzing naar) educatie en voorlichting.
De al zeer overbelaste huisartsen moeten de kans en ruimte nemen/ krijgen om hun dienstenaanbod te verruimen, o.a. door ICT (e-health). Daardoor krijgen “eigen regie” en “zelfmanagement” ook werkelijk vorm.
Als je aansluit bij de praktische kennis en behoefte van de lokale mensen en deze verbetert, bereik je veel meer.
Gemeenten, eerstelijns zorg- en welzijn, evenals zorgverzekeraars raken steeds meer op elkaar aangewezen om doelmatig een gezonde samenleving in stand te houden of te herstellen. Daar moeten burgers/patiënten/cliënten actief bij betrokken worden in een sociocratisch model.
Stimuleer bedrijvigheid en vooral trots van de (buurt)bewoners.
De gemeente kan een rol spelen in de bestrijding van werkloosheid, omscholing, stimuleren van de lokale economie, (aangepast) wonen en (duurzame) voorzieningen. Dat kan op allerlei terreinen, afhankelijk van de lokale situatie, al staan zorg en onderwijs overal bovenaan de prioriteitenlijst.
Voorkom het afschuiven van problemen en vergroot het eigenaarschap
Zorgverzekeraars (in samenspraak met gemeenten) kunnen ruimte bieden aan nieuwe initiatieven op het gebied van gezonde leefstijl. De leefstijlmakelaar brengt individuele wensen/mogelijkheden samen met bestaande en erkende voorzieningen in de buurt. Al doende kan er verder gewerkt, geleerd en ontwikkeld worden.
Een (nieuwe) functie als mantelzorgmakelaar zou bijvoorbeeld vraag en aanbod overzichtelijk in kaart kunnen brengen en als intermediair kunnen dienen tussen de jobcoach en de (vertegenwoordiger van de) hulpvrager. Praktisch, dichtbij en zonder onnodige lange, bureaucratische lijnen.
In een omgeving waar de ‘systeemwereld’ allang niet meer ondersteunend is aan de ‘leefwereld’ ontstaan plekken waar individuen zelf het heft in handen nemen.
Er ontstaan steeds meer coöperaties, waarin burgers hun eigen (zorg)zaken regelen. Ook worden er alternatieve geldsystemen ontwikkeld die de circulaire economie stimuleren. De achterliggende wederkerigheidsgedachte (en fairtrade) past heel goed bij het ontwikkelen van de eigen kracht.